d'unas curiositats

 capitèla

Una capitèla es un abric bastit en pèira seca que s’encontra dins la garriga o dins las vinhas del Miègjorn. Es pas vertadièrament una barraca per i viure de temps coma per exemple los burons d’Avairon, de Cantal o de lozèra, ont demòran los pastres pendent la sason de l’estiva e ont fabricavan lo formatge. La capitèla es puslèu una bastenda per s’aparar del missant temps o per i recaptar d’apleches. Defièch, autrescòps los païsans anavan trabalhar lor tèrra a pè o amb lo caval e avián pas léser de s’entornar a l’ostal pel miègjorn e doncas avián de besonh d’un endrech per se pausar un pauc. En mai d’aquò, los païsans en desbosigar las tèrras per las far lauradissas, trasián de clapasses que se’n servissián justament per bastir las capitèlas o ne far de muretas per randurar son ben o de laissas per téner la tèrra dins los penjals.

De capitèlas n’i a  de tota mena, d’unas pòdon cabir sonque una persona assetada, d’autras son mai  bèlas, e de còps, provesidas de laissas o de bancs de pèira inserits dins la construccion. N’i a  que son soletas, d’autras  incorporadas dins una muralha.

Per bastir las capitèlas es tot un art, las muralhas son quilhadas sens cap de mortièr amb sonque de lausas plan causidas per que s’aparian coma cal , mas es pasmens de còps necite de las cairar un pauc.

Per bastir la vòlta cal emplegar la tecnica del sortent, es de dire que cada lausa deu salhir cap al dintre de la del dejost. Lo tot ten de mercé lo contrapés de la  darrièra lausa a la cima.

una capitèla incorporada dins una muralha

Gulha caladada

Se parla sovent de carrièras caladadas o de rotas caladadas, mas pas brica de las gulhas caladadas, que son pasmens una curiositat particulara, vist que se’n encontra pas d’en pertot. D’efièch, las solas que coneissi fan part del paisatge del Miègjorn.

Lo Miègjorn es un país de secada, mas quand plòu a coga d’ase, coma se ditz, las gulhas son lèu emplenadas e lo ronfle de l’aiga que corrís fa de cròias e s’empòrta la tèrra de las gulhas e de còps tot s’engruna.

Es per se parar d’aqueles problemas que los païsans an agut l’idèia de caladar d’unas gulhas particularament expausadas. 

Sus la fòto se vei una gulha caladada justa aprèp un aigat. Aquela gulha es brica degalhada, pasmens s’i vei de cafi, pròva que la pluèja foguèt torrenciala. Mas lo valat a tengut còp de mercé a son caladatge de pèiras gròssas.  

gulha caladada

cosina del campèstre

Los pompets a la flor de cacièr     

Far una pasta a pescajons un pauc espessa e i immergir la flor de cacièr.

Pescar la flor de cacièr  amb un bricon de pasta e fregir lo tot de cada costat, dins una padena onchada d’òli.

Los mai lepets apondon de sucre suls pompets abans de los manjar. Mas coma la flor de cacièr es gostosa e sucrada, los pompets se pòdon degustar al natural.

L’extremitat de la camba de la flor de cacièr es un pauc dura e la cal pas engolir.

D’unas personas son capablas d’enfornar lo pompet dins lor boca e en tirar doçamenet sul tròç dur de traire la camba tota e aital de manjar sonque lo pompet amb las flors. 

E ara « bon apetís ».

D’unas astúcias d’un còp èra

Abans i aviá pas de veterinaris coma a l’ora d’ara, alara se caliá petaçar per sonhar d’unas malautiás de las bèstias.

Per exemple per sonhar la ranquièra dels motons o de las fedas, caliá s’acontentar de passar de sulfata de coire sus las batas. Èra un bon desinfectant e cicatrisant.

Per arrèstar la brasièra dels anhèls, caliá penjar un ramelet de bresegon (verdboisset) dins la jaça e coma aquò la malautiá s’arrestava.

bregalon

La ruda es una planta que far partir lo lach de la canha qu’a cadelat. Cal fretar las mamèlas de la canha amb aquela planta pendent qualques jorns e lo lach s’agota.

Dins la jaça i a totjorn un fum de moscas, e per i far la caça caliá penjar un ramelet de bois a la fusta. Aital la nuèch las moscas s’i pausavan dessús e demorava pas qu’a enrodar lo bois e las moscas d’una saca, puèi d’i tustar dessús amb una bròca per las far càser al fons de la saca. Aquò fach, caliá traire la saca del ramelet de bois sens daissar s’enfugir las moscas e anar immergir lo tot (moscas e saca) dins d’aiga per las negar e aprèp las donar de manjar a la polalha.

Paréis que los cavals agostins (nascuts al mes d’agost) an las dents que creisson mens rapidament que los autres.

Aquò fa que d’unas personas, que los escrupuls los arrèstavan pas, vendián los « agostins » en afortir qu’avián sonque uèit o nòu ans, alara que passavan los catòrze o quinze ans.  En saupre d’un caval pòt viure duscas a vint o vint e cinc ans, la persona que crompava de cavals agostins se fasiá enganar.

Se debana un pauc lo meteis fenomèn per las fedas. D’efièch las fedas nascudas al mes d’agost servan las dents mai de temps que non pas las fedas nascudas al mes de febrièr que las perdon mai o mens al cap de quatre annadas. De notar que la gòdas son de fedas vièlhas qu’an las dents que remenan e que las torigas son de fedas estèrlas qu’anhelaràn pas jamai.

Per servar las vises sens que se cussonan las cal copar en luna vièlha.

Per servar la lenha es un pauc mai complexe. D’efièch cal copar los arbres de las fuèlhas caducas pendent lo darrièr quartièr de la luna vièlha e del temps de la saba descendenta ( d’agost a febrièr). Al contra cal copar los arbres de las fuèlhas persistentas pendent la luna nòva e tornamai del temps de la saba descendenta.

Per servar la frigola lo mai de temps possible, la cal amassar per Santa Crotz (3 de mai).  

Per capital lo jolverd, lo cal semenar per San Josèp (19 de març).