d'unas curiositats

 capitèla

Una capitèla es un abric bastit en pèira seca que s’encontra dins la garriga o dins las vinhas del Miègjorn. Es pas vertadièrament una barraca per i viure de temps coma per exemple los burons d’Avairon, de Cantal o de lozèra, ont demòran los pastres pendent la sason de l’estiva e ont fabricavan lo formatge. La capitèla es puslèu una bastenda per s’aparar del missant temps o per i recaptar d’apleches. Defièch, autrescòps los païsans anavan trabalhar lor tèrra a pè o amb lo caval e avián pas léser de s’entornar a l’ostal pel miègjorn e doncas avián de besonh d’un endrech per se pausar un pauc. En mai d’aquò, los païsans en desbosigar las tèrras per las far lauradissas, trasián de clapasses que se’n servissián justament per bastir las capitèlas o ne far de muretas per randurar son ben o de laissas per téner la tèrra dins los penjals.

De capitèlas n’i a  de tota mena, d’unas pòdon cabir sonque una persona assetada, d’autras son mai  bèlas, e de còps, provesidas de laissas o de bancs de pèira inserits dins la construccion. N’i a  que son soletas, d’autras  incorporadas dins una muralha.

Per bastir las capitèlas es tot un art, las muralhas son quilhadas sens cap de mortièr amb sonque de lausas plan causidas per que s’aparian coma cal , mas es pasmens de còps necite de las cairar un pauc.

Per bastir la vòlta cal emplegar la tecnica del sortent, es de dire que cada lausa deu salhir cap al dintre de la del dejost. Lo tot ten de mercé lo contrapés de la  darrièra lausa a la cima.

una capitèla incorporada dins una muralha

Gulha caladada

Se parla sovent de carrièras caladadas o de rotas caladadas, mas pas brica de las gulhas caladadas, que son pasmens una curiositat particulara, vist que se’n encontra pas d’en pertot. D’efièch, las solas que coneissi fan part del paisatge del Miègjorn.

Lo Miègjorn es un país de secada, mas quand plòu a coga d’ase, coma se ditz, las gulhas son lèu emplenadas e lo ronfle de l’aiga que corrís fa de cròias e s’empòrta la tèrra de las gulhas e de còps tot s’engruna.

Es per se parar d’aqueles problemas que los païsans an agut l’idèia de caladar d’unas gulhas particularament expausadas. 

Sus la fòto se vei una gulha caladada justa aprèp un aigat. Aquela gulha es brica degalhada, pasmens s’i vei de cafi, pròva que la pluèja foguèt torrenciala. Mas lo valat a tengut còp de mercé a son caladatge de pèiras gròssas.  

gulha caladada

cosina del campèstre

Los pompets a la flor de cacièr     

Far una pasta a pescajons un pauc espessa e i immergir la flor de cacièr.

Pescar la flor de cacièr  amb un bricon de pasta e fregir lo tot de cada costat, dins una padena onchada d’òli.

Los mai lepets apondon de sucre suls pompets abans de los manjar. Mas coma la flor de cacièr es gostosa e sucrada, los pompets se pòdon degustar al natural.

L’extremitat de la camba de la flor de cacièr es un pauc dura e la cal pas engolir.

D’unas personas son capablas d’enfornar lo pompet dins lor boca e en tirar doçamenet sul tròç dur de traire la camba tota e aital de manjar sonque lo pompet amb las flors. 

E ara « bon apetís ».

D’unas astúcias d’un còp èra

Abans i aviá pas de veterinaris coma a l’ora d’ara, alara se caliá petaçar per sonhar d’unas malautiás de las bèstias.

Per exemple per sonhar la ranquièra dels motons o de las fedas, caliá s’acontentar de passar de sulfata de coire sus las batas. Èra un bon desinfectant e cicatrisant.

Per arrèstar la brasièra dels anhèls, caliá penjar un ramelet de bresegon (verdboisset) dins la jaça e coma aquò la malautiá s’arrestava.

bregalon

La ruda es una planta que far partir lo lach de la canha qu’a cadelat. Cal fretar las mamèlas de la canha amb aquela planta pendent qualques jorns e lo lach s’agota.

Dins la jaça i a totjorn un fum de moscas, e per i far la caça caliá penjar un ramelet de bois a la fusta. Aital la nuèch las moscas s’i pausavan dessús e demorava pas qu’a enrodar lo bois e las moscas d’una saca, puèi d’i tustar dessús amb una bròca per las far càser al fons de la saca. Aquò fach, caliá traire la saca del ramelet de bois sens daissar s’enfugir las moscas e anar immergir lo tot (moscas e saca) dins d’aiga per las negar e aprèp las donar de manjar a la polalha.

Paréis que los cavals agostins (nascuts al mes d’agost) an las dents que creisson mens rapidament que los autres.

Aquò fa que d’unas personas, que los escrupuls los arrèstavan pas, vendián los « agostins » en afortir qu’avián sonque uèit o nòu ans, alara que passavan los catòrze o quinze ans.  En saupre d’un caval pòt viure duscas a vint o vint e cinc ans, la persona que crompava de cavals agostins se fasiá enganar.

Se debana un pauc lo meteis fenomèn per las fedas. D’efièch las fedas nascudas al mes d’agost servan las dents mai de temps que non pas las fedas nascudas al mes de febrièr que las perdon mai o mens al cap de quatre annadas. De notar que la gòdas son de fedas vièlhas qu’an las dents que remenan e que las torigas son de fedas estèrlas qu’anhelaràn pas jamai.

Per servar las vises sens que se cussonan las cal copar en luna vièlha.

Per servar la lenha es un pauc mai complexe. D’efièch cal copar los arbres de las fuèlhas caducas pendent lo darrièr quartièr de la luna vièlha e del temps de la saba descendenta ( d’agost a febrièr). Al contra cal copar los arbres de las fuèlhas persistentas pendent la luna nòva e tornamai del temps de la saba descendenta.

Per servar la frigola lo mai de temps possible, la cal amassar per Santa Crotz (3 de mai).  

Per capital lo jolverd, lo cal semenar per San Josèp (19 de març).

jòcs d'autrescòps amb las plantas

Jòcs d’autrescòps amb las plantas

La societat de consomacion es a tugar la creativitat e l’imaginacion dels mainatges e bota en plaça la generacion del det gròs.

D’efièch, a l’ora d’ara, los enfants sabon pas mai jogar solets ni tanpauc amassa, lor cal de jòcs vidèo ont s’acontentan de quichar sus de botons amb los dos dets gròsses e aital los fan venir bèls, mas al contra fan demesir lor imaginacion en pivelar lor cervèl a la sola foncion de performança de punts ganhats dins lo mens de temps possible.

La television e lo telefonilhet acaban de far viure aqueles paures mainatges dins un mond virtual e de los deconectar de la realitat de la vida vidanta. Passan lor temps a defugir lo contact uman, en se parlar per telefonilhet interpausat e pas directament.

Aquel mond fictiu los embarra cada jorn un pauc mai dins la solesa, l’individualitat, l’esperit  de competitivitat, e los alunha de la sociabilitat, de la convivéncia, de la jòia de jogar amassa en imaginar  un fum de jòcs variats.

Al sègle vinten, los enfants sabián encara jogar amb çò que trapavan pel campèstre, mas ara veson pas mai las possibilitats e son perduts sens jòcs vidèo.

D’unas plantas coma l’arratja (civada bauja), lo gafaròt, la rosèla, lo caunilh (petarèl), d’asteracèas (pissalach) o de fuèlhas de cacièr nos servissián de joguets.

A la Prima, nos assegutàvem en ensajar de nos getar d’arratjas coma s’èran de sagetas e  se capitàvem, los qu’èran tocats èran fòra jòc o presonièrs. L’estieu èran los gafaròts que nos servissián de projectils.

A la prima, las dròllas s’amusavan de fargar de petetas vestidas de raubas de princessas amb de rosèlas.

Lo caunilh nos regaudissiá tanben a la prima, que nos congostàvem de lo far petar sul revèrs de la man. Lo mainatge que capitava de far lo bruch mai retronissent èra declarat campion.

Fasiam tanben de concorses de « paracasudistas » amb las asteracèas, coma lo pissalach. Caliá bufar sus la tufa e totes los aquènis s’enauçavan dins lo cèl e l’enfant que capitava de mandar al mai luènh aqueles paracasudistas, èra campion.

Amb la fuèlha de cacièr pausada sus los pòts, fasiam de musica. Èrem de vertadièrs caps d’orquestra, mas mantunes còps la melodia revertava mai una cacofonia que non pas una òbra musicala. Aquò rai ! Lo mai important es que jogàvem amassa amistosament e que trapàvam totjorn quicòm per nos amusar, sens aver de besonh de jòcs vidèo.


 

arratja (civada bauja)

rosèlas

petetas fargadas amb de rosèlas

pichòt paracasudista

paracasudista bèl

caunilhs

dichas d'autrescòps

« Quand las lantrèsas lèvan lo cap, l’ivèrn es acabat »

aquí dejós i a doas fòtos de lantrèsas.

Sus la primièra se vei que la planta baissa lo cap e sus la segonda lèva lo cap signe que l’ivèrn es acabat.

lantrèsa cap baissat

 

lantrèsa cap levat

" Per tant que fagues tiraràs jamai de sang al ròc"

" Lo blat se fa dins lo garbièr" (es a dire que lo blat contunha de  prene de pes dins lo  garbièr)

" Lo qu'escota als cantons entend sovent sas desonors"

" Lo que conselha paga pas "

" Lo que t'a fach que te leque "

" Lo primièr al molin engrana"

" Lo  que demòra jos son cobèrt, se ren non ganha, ren non perd "

" Val mai manténer que reparar"

" Semenar sul rastolh"(se ditz d'una familha ont los enfants son nombroses e sarrats)

" Petit meu que tant vales" 

" Fagues memes pas fisança a tas cambas, que sovent te daissan tombar"  

" Se fa coma un cendràs" (se ditz quand se laura aisidament e que monta de tèrra fina)

" Fa de lernas" (se ditz quans se laura e que monta de tèrra grassa)

"Lo que  se'n va a la fièra de Sant Estròpi d'abrial e qu'i jai se'n tòrna dins lo mes de mai" (Sant Estròpi tomba lo 30 d'abrial)

"Lo vent dels Rampalms bufa tot l'an"

qu'es aquò que pòt èstre ?

daquòs 1

Aquò es un aplech que servissiá per sagnar, escaumar, rasclar e atrocinar lo porcèl, se sòna un trèlh.

Sus aquel trèlh, virat al revèrs, caliá alongar lo porcèl sul costat.

Quatre a sièis personas lo mantenián amb fermesa, per dire que s’escapèsse pas o que boleguèsse pas tròp. La persona que teniá la pata de d’avant, qu’èra pas pausada sul trèlh, deviá en mai d’aquò la tirar en rè per plan desgatjar la garganta del porcèl pr’amor que lo sagnaire o posquèsse tugar d’un còp a l’endrech apropriat amb lo cotèl sagnador.

La sang que rajava dins una grasala pausada pel sòl, èra barrejat sens relambi per pas que se calhèsse ; se que non se podriá pas faire de bodins.

Tre que la sang aviá acabat de rajar, se pausava lo porcèl pel sòl, del temps que d’unas personas viravan lo trèlh sul costat, per i poder far engulhar mai aisidament lo pòrcel mòrt.

Caliá pas doblidar de plaçar doas cadenas al fons del trèlh per  poder saquejar  lo porcèl al dintre.

Un còp lo trèlh virat cap al cèl, d’en primièr caliá asagar lo porcèl amb d’aiga freja, puèi amb d’aiga que risiá (fremissenta), mas pas bolhanta, se que non la codena  seriá estada rostida e se podriá pas mai levar las sedas.

Alara , amb de rasclas se trasiá las sedas.

Puèi tre aquel trabalh acabat, caliá soslevar lo porcèl amb l'ajuda de las cadenassas per lo melhor far ripar sus una cleda, que d'aquel temps, qualqu'un butava en plaça sul trèlh, qu'aital lo porcèl seriá mai a posita per l'abocinar

Un còp espatarat sul ventre, caliá trencar lo cap, puèi far una copadura que partissiá del ras del baticòl  duscas a lo coa en plan ségre lo trinquet (rastèl de l’esquina).

De notar pasmens que segon los cantons, lo pòrcel podiá èsser pausat d’esquina o penjat a una escala per l’atrocinar, e doncas la copadura se fasiá alara pel ventre.

Tre que las tripas èran sortidas, las femnas las anavan netejar al riu a l’aiga freja, d’aquel temps los òmes contunhavan d’atrocinar lo porcèl.

daquòs 2

 

Aquela planta grassa que ne’n coneissi pas lo nom vertadièr en occitan, mas que deu èsser pasmens una varietat de barbajòl, a lo poder de far desaparéisser las verrugas.

Es pas una farcejada, o podètz ensajar s’avètz de verrugas.

Vaquí cossí cal far :

D’en primièr, cal prene una fuèlha d’aquela planta.

D’en segond, cal delicatament traire la pichòta pèl transparenta que i a sus aquela fuèlha.

D’en tresen cal plaçar aquela fuèlha sus la verruga del costat ont i a pas mai la pèl transparenta e estropar lo tot amb un pensament, per melhor servar aquela fuèlha pelada de la planta sus la verruga pendent la nuèch tota.

D’en quatren, lendeman cal levar lo pensament, mas sens bolegar la fuèlh pausada sus la verruga.

Per acabar cal meninosament traire verticalament aquela fuèlha, e normalament i aurà estacat una mena de  fial blanc que sortirà de la verruga a flor e a mesura que tirarètz, totjorn delicatament per pas lo trencar.

Aquel fial es en fach la rasiga de la verruga,  se l’operacion se debana sens copar aquela rasiga, la verruga vendrà pas mai, se que non caldrà tornar començar lo tractament  fins a l’extraccion completa de la rasiga de la verruga.

daquòs 3

daquòs 3

Aquel aplech servís per amassar las figas mai aisidament sens montar sus una escala quand la figuièra es nauta.

Un còp aquel aplech margat pro long, cal copar lo pecol de la figa en lo plaçar entre doas  encrenas e coma aquò la figa tombarà al dintre de la copèla. Demorarà pas qu’a la davalar per la pausar dins una desca.

En mai d’aquò cal apondre qu’aquel biais de far evita d’aver d’allergias. D’efièch, las fuèlhas de las figuièras son fòrça urticantas e lo latèx que raja tanben, mas dins una proporcion mendre.

D’unas personas mai sensiblas se devon de cargar de gants per defugir tot contacte amb aquelas matèrias urticantas.

Coneissi pas lo nom occitan d’aquel aplech, mas benlèu que li podem dire amassa-figas.

De notar qu’existís mai de dos mila espècias de figuièras dins lo mond demest las qualas  sèt cents son domesticadas.

daquòs 4

daquòs 4

Aquí avèm los apleches que se’n servissiá lo dalhaire per afilar la dalha.

A l’ensemble li dison « las fargas » e se compausa del martèl per picar la dalha e de l’enclutge, ont se pausa la dalha per la poder afilar quand trenca pas mai coma cal.

D’en primièr lo dalhaire planta l’enclutge dins lo sòl en tustar amb lo costat bèl del martèl sus

relaisset que reganha ; mas almens pas sus la cima, qu’ela servís d’enclutge per picar la dalha.

De notar los quatre arrestadors redonds que son prevists per plan estabilisar aquel enclutge tre que son en contacte amb lo sòl. Mas sus aquela fòto son pas enfonsats d’afons per melhor véser cossí  es fargada l’enclutge e melhor comprene cossí s’emplega.

Un còp l’enclutge en plaça, cal pausar lo fial de la dalha sus la cima estrecha e i tustar dessús doçamenton e d’un biais regular amb lo costat fin del martèl en anar del talon duscas a poncha de la dalha.

Es pas un trabalh aisit de far, cal saupre tuscar coma se deu per plan afilar una dalha.

L’expression « aquí es lo picar de la dalha » que significa « aquí es lo moment important» o mòstra plan.

daquòs 5

Aquò es una mena d’aplech que servissiá a l’encòp de lampesa e de rescaud de secors e que s’utilisava abans que i aguèsse l’electricitat dins los ostals. Pendent la Segonda Guèrra mondiala èra encara utilisat.

Caliá i botar de petròli de cremar al dintre coma dins las lampesas.

Normalament i aviá un margue per melhor téner aquel d’aquòs e se poder desplaçar aisidament, mas coma èra tot cussonat s’es copat e se vei pas mai que que lo cilindre ont èra plantat.

Coneissi pas lo nom occitan d’aquel aplech, mas se pòt dire qu’es lo davancièr de la lampesa e del rescaud d’atendament de gas de l’ora d’ara.

Radiestesia

La radiestesia es fòrça descriada, per çò que es quicòm qu’es pas encara explicable scientificament e tanben i a un fum de charlatans que se dison radiestesistas e que fan tòrt als quand la vertut.

I a doas teorias qu’ensajan d’explicar lo foncionament de la radiestesia, la de l’abat Mermet e la de Yves Rocard.

La primièra teoria ditz que totes los còs quales que sián emeton de radiacions o d’ondulacions e que lo còs uman que dintra dins aqueles camps d’influéncia sentís aqueles corrents que passan per la man. Es per aquò que se dins la man i a un pendul o una bròca, lo flus invesible se manifesta per lo moviment del pendul o de la bròca.

La segonda teoria ditz que lo radiestesista a mai d’intuicion que las autras personas e que en se concentrar e en se questionar mentalament, pòt interpretar fisicament al mejan del pendul o de la bròca çò que sentís.

I a un fum de libres que dison qu’amb de practica tot lo mond pòdon èstre radiestesista, aquò es pas vertat. Cal aver la vertut, es a dire que cal aver de magnetisme e tanben lo biais de l’utilisar.

Per practicar la radiestesia cal pas fòrça material.

Lo mai important son las mans e lo mental del radiestesista e mai que mai sa vertut.

Puèi cal una bròca (d’oliu, d’avelanièr,de fraisse) o un pendul (en fusta, en metal, amb una pròva o non al dintre, una mòstra….òm pòt faire un pendul amb qué que siá ) que servisson de testimònis fisics per radiestesista.

Per las cercas de personas desaparegudas cal tanben de cartas IGN e una fotò de la persona que cal cercar, per poder captar sa radiacion.

Los domenis de la radiestesia son nombroses, recèrcas de liquides (sorgas), d’objèctes inanimats, de metals, de personnas desparegudas, solaç de cèrtas dolors.

Mas lo domèni mai conegut es lo de la cèrca d’aiga, que un fum de mond fan cercar de sorgas per un devinaire d’aiga, dich tanben fontanièr.

De notar pasmens que se pòt sonque trapar las sorgas, es de dire l’aiga que corrís, que las espandidas d’aiga que bolegan pas son pas perceptiblas per radiestesista.

En mai d’aquò quant lo temps es auratjòs o quand fa nuèit lo pendul bolega pas e doncas es pas possible de far de cercas.

D’unes fontanièrs de tria son capables de trapar lo luòc ont passa l’aiga, la prigondor e lo debit de la sorga.

Per capitar de trapar d’aiga, cal pas èstre suggestionat. Es a dire que cal pas que qualqu’un diga se i a d’aiga en çò del vesin o se un còp èra los vièlhs parlavan d’un potz… se que non lo radiestesista se pòt enganar.

Se lo terrenh es gran, la recèrca se pòt far amb una carta e lo pendul, mas es pas aisit d’o far, cal èsser un radiestesista confirmat. Val melhor anar sus plaça e se i a una nautor, s’i quilhar dessús e faire un torn d’asuèlh amb la bròca, d’aquel biais lo radiestesista pòt sentir l’aiga tan luènh coma veson sos uèlhs. Puèi cal anar contrarotlar al dessús de la sorga.

Se lo terrenh es pichòt cal gaitar d’un costat a l’autre del terrenh dins un sens puèi dins l’autre amb la bròca. Es possible que i aja doas sorgas e alara cal cercar la crosada que i aurà mai de debit.

Un còp la sorga trapada, cal verificar qu’es plan d’aiga.

D’efièch, de còps que i a las caunas o las linhas de nautas tension pòdon falsar lo diagnostic.

Puèi cal delimitar la largor del corrent per forar al mièg, a l’endrech ont i a lo mai d’aiga, en s’enganar pas amb las diferentas linhas de fòrça que l’aiga emet, se que non en fonccion de la composicion de la terra traparetz d’aiga o pas res. D’efièch de còps que i a l’aiga passa dins de falhas estancas e se lo foratge es pas precisament dessús i aurà pas d’aiga.

Un còp plan al mièg de la sorga los radiestesistas de tria pòdon calcular mentalament lo debit e la prigondor.

Mas los autres pòdon sonque dire se es una pichòta sorga o una bèla, qu’aquò se vei al moviment del pendul , mai va lèu-lèu mai i a de ronfle.

De notar que plan sovent, quand se trapa d’aiga dins de blesta lo debit es mai pichòt que çò pensat.

Per acabar, cal trapar la prigondor amb lo pendul. Per aquò far lo radiestesista qu’es pas tròp fòrt s’ajuda de pichòtas pèiras que qualqu’un li bota dins la man que ten pas lo pendul. Mas se la prigondor es bèla es pas possible de claure totas las pèiras dins la man.

Lo qu’es fòrt trapa la prigondor mentalament e tre que l’a trapada, lo pendul s’arrèsta sulpic de bolegar.

Mas cal dire tanben que se i a d’argila dins lo sòl, lo radiestesista la detecta pas, caldrà doncas, quand se farà lo foratge, ne téner compte e curar mai prigond.

Alara manca pas que lo perforaire venga per curar lo potz e verificar se lo devinaire d’aiga s’es pas enganat.

Per las cercas de personas desaparegudas cal, coma ja dich una fotò, e de cartas IGN e lo pendul. Mas lo mai important per radiestesista es de se pausar mentalament las bonas questions dins son cap per redusir lo camp de cèrcas. De còps los gendarmas demandan l’ajuda del radiestesista. Mas son pas nombroses los que o pòdon far, que cal una vertut de las bèlas.

La radiestesia pòt tanben èsser aplicada al domèni de la santat.

Mas cal pas confondre lo radietesista amb l’adobaire o lo medicinaire.

Lo radiestesista amb l’impòst de las mans pòt sonque solatjar lo patiment d’una malautia
mas pas garir, val melhor d’anar véser un mètge.

Totas las malautias son pas possible de solatjar, sonque las que son la consequéncia
d’una manca de magnetisma per fauta d’una expausicion electromagnetica
a d’ondas michantas.

D’efièch, i a d’ondas magneticas que son michantas per lo còs uman, coma las sorgas importantas (cal pas que lo lièch siá sus una d’aquelas sorgas, se que non lo còs se pòt pas brica pausar), las linhas electricas nautas tensions, los telefonilhets e sus relais, los ordinators, los radars, la wifi, los aparelhs electrodomestics.

Las personas que son expausadas a aquelas radiacions auràn de simptòmas en rapòrt amb la lor sensibilitat e la lor fragilitat (bronquiti, dolor locala, asma nuechenc, lassièra, mal de càp, cranc….).

A l’ora d’ara, d’unes scientifics prenon en consideracion los dires dels radiestesistas. Existís de geobiologistas que venon faire l’estudi del terrenh abans de bastir un ostal o dins las abitacions qu’existisson per cercar las ondas michantas.

Se vei doncas que la radiestesia, qu’es pas encara explicada scientificament es pasmens quicòm qu’existís e qu’es practicada dins diferents domenis, lo sol problèma es de trapar un vertadièr radiestesista e pas un charlatan.